W środkowym biegu rzeki Drwęcy między Nowym Miastem a Brodnicą na ok. 100 km do ujścia do Wisły spotykamy położone na prawym jej brzegu Pojezierze Brodnickie. Jest to około sto ponad 1 ha jezior, położonych w lasach i odwadnianych przez dwie rzeki Skarlankę i Strugę Brodnicką. Na tym terenie w 1985 roku utworzono Brodnicki Park Krajobrazowy, zajmujący ponad 100 km2 z 560 km² pojezierza. Główną osią jest 42 km rzeka Skarlanka wypływająca z jeziora Skarlin do Jeziora Partęczyny Wielkie, płynąca 7 km odcinkiem przez głębokie lasy. Trasa jest dość uciążliwa, ale do przepłynięcia najłatwiej wiosną. Dalej tworzy się już szeroka płytka i zabagniona rzeka o niemal stojącym nurcie spowodowanym powstaniem niemal 6 metrowego spiętrzenia dla powstałego już w średniowieczu w Gaju Grzmięcy krzyżackiego młyna.

Powstał w ten sposób bardzo urokliwy leśny szlak wodny łączący szereg jezior rynnowych, często schowanych między wysokimi do 40 metrów brzegami. W Gaju mijamy dobrze zaprojektowaną przenoszę, prowadzi nas na niżej położone jezioro Strażym, gdzie na cyplu istniały kiedyś dwa grodziska wczesnośredniowieczne. Tutaj też zbiega się strumień z wodą z kolejnego ciągu jezior rynnowych Ciche i Zbiczno – najgłębsze bo ponad 40 metrowej głębokości.

Po dotarciu na jezioro Bachotek, perłę pojezierza, płyniemy 4,5 km przez jezioro mijając wyspę skarbów z prawdopodobnym miejscem kultu pogańskich Prusów. Droga prowadzi nas do niewielkiego spiętrzenia ok. 0.5 m we wsi Tama Brodzka po 300 metrach dopływamy leniwym nurtem do Drwęcy, która 10 km dalej przepływa przez Brodnicę. Tama Brodzka powstała w XIX w. we wcześniejszych czasach bagnista dolina ujścia Skarlaki była nie do przebycia dla ludzi i odcinała Brodnicę od Ziemi Lubawskiej. W samej Brodnicy wpływa do Drwęcy Struga Brodnicka, w widłach której w średniowieczu Krzyżacy zbudowali potężną warownię z wielkimi magazynami zbożowymi zakonu. Rzeczka ma niemal 20 km długości i tworzy drugi ciąg jezior brodnickich, łączących wydłużone polodowcowe jeziora rynnowe. Na Strudze możemy pływać kajakami, ale jest ona bardziej uciążliwa i wymagająca wysiłku niż Skarlanka. Spotykamy na jej biegu dwa spiętrzenia, w Lisa Młyn oraz zamykające Jezioro Niskie Brodno, które tworzą dwie niezbyt wygodne przenoski. Należy liczyć się też z utrudnieniami, szczególnie przy niskim stanie wody latem, z zarastającym roślinnością nurtem w końcach jezior. Ale spotkać tu można i bociana czarnego i orła no i dość licznie występujące bobry z ich żeremiami a czasami spotykamy płynące zaskrońce. Na pojezierzu utworzono 7 rezerwatów przyrody dla ochrony np. mięsożernej rośliny rosiczki, rosnącej jedynie na brzegach z najczystszymi wodami. Wyspa na jeziorze Wielkie Partęczyny to rezerwat pięknego storczyka obuwika. W lasach dominuje sosna z bukiem i dębem wiele terenów to mokradła i torfowiska. Coraz liczniej występują też czaple, żurawie, kormorany. Na jeziorze Łąkorz przy niskim stanie wody zaobserwować można setki pali, to pozostałość po zamku krzyżackim na wodzie, gdzie wielcy mistrzowie krzyżaccy mieszkali podczas polowań np. przed bitwą grunwaldzką, Na półwyspie jeziora Skarlin istniała kiedyś osada palowa.

W Gaju Grzmięcy siedzibę ma Brodnicki Park Krajobrazów, dostępne są tam materiały wydawnicze i eksponaty, tutaj powędkujemy na stawach rybackich i posilimy się latem w restauracji rybnej. Nad jeziorami spotykamy ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne bardziej, czasami mniej dostępne dla kajakarzy. Nie brakuje też unikalnych polan i zatoczek gdzie można zatrzymać się na popas.

Szlak kajakowy – rzeka Skarlanka

Odcinek przepłynięty i dostępny: Skarlin – Tama Brodzka (27,4 km)
Ilość dni płynięcia: 2 – 3
Trudność: ZWA
Uciążliwość: u 3 – u 2
Malowniczość: ***

Krótka charakterystyka szlaku: do jez. Partęczyny trasa uciążliwa, przenoski, mielizny i zwalone drzewa, niżej jedynymi dwoma przeszkodami są zapora wodna w Gaju Grzmięcej i jaz w Tamie Brodzkiej; wraz z odnogą w stronę jez. Cichego jeden z najładniejszych zakątków tej części Polski

Orientacyjny kilometraż – przeszkody i ciekawostki:

27,4 – Skarlin nad jez. Skarlińskim
25,0 – wypływ rzeczki z jeziora, przenoska
23,9 – Biedaszek, młyn, przed nim zamulony staw, przenoska prawa strona, lepiej przenosić się również dookoła stawu!; za przenoską może występować niemal całkowity brak wody w korycie
19,0 – jez. Partęczyny Wielkie; w prawo prowadzi struga na jez. Łąkorz, dalej przez zarastające jez. Pawłówko do jez. Głowińskiego (razem 5,5 km), z którego można 1 km przetransportować kajaki nad jez. Mieliwo do leśniczówki Rosochy, na początek szlaku Brodnickiej Strugi
14,4 – jez. Dębno
13,0 – jez. Robotno
11,9 – jez. Kurzyny
7,9 – Gaj Grzmięca, zapora wodna, przenoska ok. 50 m. lewą stroną, za mostem jez. Strażym; w prawo prowadzi struga przez jez. Zbiczno do jez. Cichego (do jego końca 8 km), z którego można 4 km przetransportować kajaki nad jez. Mieliwo na początek szlaku Brodnickiej Strugi
7,0 – wypływ Skarlanki z jez. Strażym
4,7 – jez. Bachotek, na jego lewym brzegu Stanica Wodna PTTK Bachotek im. Marii Okołów Podhorskiej
0,2 – Tama Brodzka, jaz przed mostem drogowym
0,0 » – ujście do Drwęcy

Szlak kajakowy – rzeka Brodnicka Struga

Odcinek przepłynięty i dostępny: Rosochy – Brodnica (19,4 km)
Ilość dni płynięcia: 1
Trudność: ZWA
Uciążliwość: u 3
Malowniczość: **

Krótka charakterystyka szlaku: trasa dostępna jedynie przy wyższym stanie wody, przy niskim połączenia miedzy jeziorami mogą być niemożliwe do pokonania

Orientacyjny kilometraż – przeszkody i ciekawostki:

19,4 – leśniczówka Rosochy nad. Jez. Mieliwo, można tu dotrzeć również przenosząc kajak z końca jez. Cichego lub jez. Głowińskiego, o czym wyżej
16,4 – wypływ z jeziora
15,8 – jez. Sosno
12,1 – wypływ z jeziora, zastawka
11,3 – jez. Łąki
10,5 – wypływ z jeziora,
9,5 – jez. Wysokie Brodno przy ujściu strugi po lewej stronie agroturystyka u Barbary
7,0 – Lisa Młyn, jaz – przenoska po prawej stronie
6,1 – jez. Niskie Brodno
1,7 – wypływ z jeziora, jaz przenoska po prawej stronie
0,0 » – Brodnica, ujście do Drwęcy

Literatura: M. Lityński, J. Goleń, Szlak wodny Drwęcy, Weli i Pojezierza Brodnickiego, Warszawa 2000; E. Sperski, Drwęca i jej dorzecze, Warszawa 1974; B. Jastrzębski, Turystyczne szlaki wodne Polski, Warszawa 1960.

🔊 czytaj treść artykułu

Wel jest lewobrzeżnym dopływem Drwęcy. Jego długość to 118 km. W źródłowym odcinku zwany jest Wielką Wkrą. Dla kajaka dostępny od jeziora Dąbrowa Wielka przepływa przez 10 jezior i uchodzi do Drwęcy w Bratianie. Jest to szlak urozmaicony o charakterze nizinnym z krótkimi odcinkami o charakterze górskim. Brzegi na znacznych odcinkach zalesione. Średnio spadek na szlaku wynosi około 0,9‰, jednakże na odcinkach przełomowych jest większy i sięga 3‰.
Szlak w górnym biegu – do jeziora Rumian i dolnym – od Chełst nieco trudny (ZWC – WW I), w środkowym łatwy (ZWB); jako całość dość uciążliwy (U3) z uwagi na przenoski przez stopnie wodne i zwalone drzewa oraz malowniczy.

Pełen spływ kajakowy trwa 3 – 4 dni; górny odcinek do jeziora Rumian dostępny jedynie przy wyższym od przeciętnego stanie wody, przy niskim konieczne długotrwałe holowanie.
102,8
Kolborno nad południową częścią jeziora Dąbrowa Wielka. Można zacząć spływ stąd albo ze wsi Samin w północnej części jeziora albo z Dąbrówna przy wypływie rzeki z jeziora.
99,4 – Dąbrówno, wypływ rzeki z jeziora. Pięćsetmetrowy odcinek rzeki łączy jezioro Dąbrowa Wielka i Mała. W Dąbrównie warto zobaczyć resztki zamku i murów obronnych oraz gotycki kościół.
96,9 – Wypływ rzeki z jeziora Dąbrowa Mała. Młyn, uciążliwa przenoska prawym brzegiem wokół ogrodzenia około 500 m. Na brzegach łąki. Można przenieść z lewej strony przez prywatną posesje
95,4 – Jezioro Pancerz, niewielki zbiornik wodny.
93,2 – Wądzyn, drewniany  most drogowy, pod nim bystrze. Zaczyna się bardzo malowniczy i nieco trudny odcinek (WW I, ***). Na brzegach las, w korycie bystrza i zwalone drzewa. Na prawym brzegu zabudowania, w lewo odejście kanału. Płynąć w prawo spływając z kamiennego progu. Wel płynie wąską i krętą bystrzyną o znacznym spadku przez olchowy las, tworząc progi na zwalonych pniach. Po krótkim spokojniejszym odcinku wśród łąk ponownie liczne bystrza i progi.
90,2 – Most na drodze Szczupliny – Grzybin. Łąki, rzeka uspokaja się. Las.
85,1 – Most na drodze Dąbrówno – Tuczki. Kilkaset metrów dalej rzeka wpływa do jeziora Rumian o wysokich, pagórkowatych brzegach z rzadkim zadrzewieniem.
83,8 – Wypływ rzeki z jeziora. Most. Brzegi podmokłe. Przeszkód brak.
80,0 – Jezioro Zarybinek, nad nim wieś Rybno.
79,2 – Wypływ rzeki z jeziora. Nurt nikły, szeroko. Na lewym brzegu wieś Tuczki. Mosty drogowy i kolejowy.
76,0 – Tuczki, młyn, przenoska lewą stroną. Krótkie bystrze, które niebawem przechodzi w staw.
74,0 – Grabacz, pole namiotowe i agroturystyka po prawej stronie brzegu (polecam) przed jazem (wysokość 3 metry), w lewo kanał na stawy rybne, przenosić kajaki wzdłuż płotu pstrągarni na rzekę. Dalej brzegi niedostępne, porośnięte podmokłym lasem, prąd słaby.
69,7 – Jezioro Tarczyńskie. Na półwyspie oddzielającym je od jeziora Grądy rezerwat przyrody „Ostrów Tarczyński”.
67,6 – Przesmyk na jezioro Grądy.
64,3 – Koszelewki, wypływ rzeki z jeziora Grądy, pale po starym moście. Rzeka szeroka, prąd łagodny. Most drogowy, dalej krótkie jezioro Zakrocz. Odtąd koryto rzeki uregulowane, na brzegach laski i łąki. Mostki drogowe we wsiach Koty (pole namiotowe po prawej stronie koło Sołtysa), Jeleń i Bladowo.
51,7 – Podcibórz, most kolejowy, pod nim dość trudne bystrze z wysoką falą. Pod mostem drogowym kolejne bystrze.
50,1 – Cibórz, wieś na lewym brzegu. Próg przy nieczynnym młynie spływalny, agrotustyka – pole namiotowe. Jedno z najbardziej przyjaznych miejsc dla kajakarzy polecam. Mostek. Nurt żywszy.
47,3 – Olszewo, mostek drogowy, dawny młyn. Przepływamy obok budynku, brak śladów po spiętrzeniu. Nurt bystry, zwalone drzewa, brzegi wysokie, urwiste.
42,3 – Lidzbark, młyn, przenoska. Mosty drogowe i kolejowy. Warto zwiedzić gotycki kościół i pozostałości murów obronnych i dawnego zamku.
41,0 – Jezioro Lidzbarskie, którego przepływamy około 100 m odcinek prawym brzegiem. Można zabiwakować w Lidzbarku na plaży miejskiej na południowym brzegu albo w lasach nad jeziorem. Nad częścią zachodnią jeziora zwaną również jeziorem Lidzbarskim Małym rezerwat przyrody „Klonowo”.
40,1 – Most na drodze z Lidzbarka do Brodnicy. Wel płynie jarem o zboczach porośniętych lasem grądowym. Brzegi suche, później niższe, podmokłe.
35,3 – Kurojady, elektrownia, przenoska lewą stroną ośrodek wypoczynkowy.
32,3 – Chełsty, most. Rzeka gwałtownie przyspiesza. Z mostem dawny młyn na prawym brzegu, w korycie rumowisko pali i głazów. Spławić kajaki lub przenieść prawą stroną naokoło młyna. Długie i kręte bystrze.
30,1 – Po spokojniejszym odcinku wśród łąk leśny przełom, tzw. Piekło. Znaczny spadek, bystrza, zwalone drzewa, głazy (WW I). Bardzo malowniczo (***).
28,5 – Straszewo, most drogowy, koniec piekiełka.
26,2 – Trzcin, elektrownia, przenoska przez groblę lewą stroną. Most drogowy. Nurt spokojny, na brzegach za pasem zarośli i drzew łąki. Mostek.
20,3 – Grodziczno, młyn. W prawo odchodzi stare  koryto Welu. Proponuje przenosić kajaki w lewo koło jazu na jeź. Fabryczne a później tzw. Bałwankę. Most drogowy, rozlewiska pozostałe po wydobywaniu kredy jeziornej i torfu. Na brzegach wikliny i szuwary.
18,1 – Jezioro Tylickie, zarastające.
16,5 – Wypływ z jeziora Tylickiego na prawym brzegu. Prąd słaby, liczne zwalone drzewa, brzegi strome.
15,3 – Połączenie ze starym korytem Welu, od Grodziczna około 7 km długości. Łąki, przybrzeżne drzewa. Most kolejowy, dalej drogowy.
11,7 – Kuligi, most drogowy.
7,5 – Jakubkowo, most drogowy. Na lewym brzegu studnia, możliwość biwakowania. Z rzadka podwodne głazy, przyspieszenia nurtu. Z prawej strony wieś Kaczek.
2,0 – Kaczek, elektrownia. Przenosić na rzekę w lewą stronę; przenosząc się na prawą odnogę należy jeszcze raz przenieść kajak przy jazie po zniszczonym młynie. Most drogowy.
0,0 » – Bratian, most drogowy, młyn – przenoska. Wel uchodzi do Drwęcy w jej 140 km

🔊 czytaj treść artykułu

Rzeka Drwęca to piękna, nizinna rzeka o wciąż nieuregulowanym naturalnym biegu i mało zmienionymi brzegami, często podmokłymi wokół niej. Jej długość jest trudna do ustalenia, różne źródła podają inne liczby: od 208 do 253 km. Możliwe że te różnice powstały z powodu jej regulacji jej koryta w górnym biegu w czasach administracji niemieckiej.

Dla kajakarzy proponowany jest maksymalnie 210 km odcinek od Rychnowskiej Woli, ale to raczej wiosną gdy roślinność jest jeszcze stosunkowo słabo rozwinięta.
Rzeka łączy Garb Lubawski, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Welskie i Pojezierze Brodnickie z Kotliną Toruńską. Drwęca wyznacza południową granicę historycznej Ziemi Chełmińskiej od dawnych czasów stanowiła trudną do sforsowania barierę obronną cenioną i przez Prusów i przez Prusaków. Wojska Jagiełły nie zdołały sforsować Drwęcy w drodze na Malbork w 1410 roku pod Kurzętnikiem, jednym z zaledwie czterech brodów istniejących w średniowieczu na jej biegu, dlatego zmuszone zostały do obejścia najpierw Drwęcy, potem Welu u którego źródeł doszło do bitwy grunwaldzkiej. 

Poprzez Jezioro Drwęckie jest połączona długim szlakiem wodnym Kanałem Elbląskim z Zalewem Wiślanym i Bałtykiem tworząc 420 km pętlę – szlak wodny.
Zaczyna swój bieg na Wzgórzach Dylewskich (312 m n.p.m.) w okolicach Olsztyna na wysokości 192 m n.p.m. a kończy w Złotorii koło Torunia na wysokości 36,6 m n.p.m. do którego płynąc jeszcze 6 km Wisłą często kierują się kajakarze płynący z Drwęcy. Jej dorzecze liczy 5344 km2 a średni przepływ roczny przy ujściu to 30 m3/s. Kiedyś nazywana też Drwięcą i Drewnaczą.

Dolina, którą płynie Drwęca jest szeroka na 0,5-3 km i od okolic dopływu rzeki Iławka wpływa między wysokie czasami na ponad 100 m. wzgórza pradoliny, towarzyszące rzece aż za Golub Dobrzyń mocno przy tym meandrując. Sama Drwęca od Ostródy nie przepływa przez żadne jezioro co powoduje duże wahania poziomu wody między latem a zimą sięgające czasami 2,5 m. Średnia szerokość rzeki to 12 m a głębokość 2,5 m. Zimą i wiosną ta nieuregulowana w zasadzie rzeczna dolina wypełnia się wodą zalewającą nadbrzeżne łąki i starorzecza. Zaś latem te rzadko zamieszkałe przez ludzi brzegi stają się rajem dla ptaków i roślin. Sama rzeka od roku 1961 to najdłuższy w Polsce rezerwat ichtiologiczny. Obecnie trwa program przywrócenia rzece jesiotra bałtyckiego, który jeszcze w połowie lat 60 wpływał tu na tarło. A w XIX wieku sprzedawano kawior stąd nawet na dwór carski. Chronione są tu takie gatunki ryb jak: pstrąg, łosoś, troć, certa, głowacz oraz minóg rzeczny. Rzeka jest dostępna dla wędkarzy po uzyskaniu stosownych zezwoleń wędkarskich. Uczestnicząc w spływie kajakowym, warto zwrócić uwagę na liczne gatunki ptaków, chętnie zamieszkujących rozlewiska i starorzecza, widoczne są liczne ślady żerowania bobrów.

Drwęca stanowi popularny i stosunkowo łatwy i nieuciążliwy szlak kajakowy, szczególnie do Lidzbarku lub nawet z okolic jeziora Ostrowin. Płynie ku Wiśle głęboką doliną a wysokie stoki często zbliżają się do wody.

Informacje o przepłyniętym odcinku:

Ilość dni płynięcia: 9 – 10
Trudność: ZWB – ZWA
Uciążliwość: do jez. Ostrowin u 3, niżej u 1
Malowniczość: **

Orientacyjny kilometraż – przeszkody i ciekawostki:

211,3 – Rychnowska Wola, most drogi nr 7
210,0 – Rychnowska Wola, pstrągarnia, przenoska około 300 m, niżej niskie mostki, zwalone drzewa, krzaki zarastające cały nurt
208,0 – Szydlak, most
202.9 – jez. Ostrowin
201,9 – wypływ Drwęcy
199,1 – ujście rzeki Grabiczek, przed nim most, rzeka uregulowana
196,6 – most drogowy, za nim kolejne kilka mostów
190,2 – Ostróda, ujście Drwęcy do jez. Drwęckiego niedaleko odbudowywanego zamku krzyżackiego
186,2 » – wylot Kanału Elbląskiego
177,6 » – wypływ Drwęcy z jeziora Drwęckiego, z prawej ujście Iłgi
175,4 – Samborowo, jaz pod mostem kolejowym, przenoska przez nasyp kolejowy lub spławianie kajaków; za nim most drogowy
155,0 » – ujście Iławki, z prawej za nim miejsce na biwak
152,8 – Rodzone, most za mostem po prawej stronie pole biwakowe
149,4 – most kolejowy, za nim drogowy
146,1 » – ujście Rudej
142,5 » – Bratian, ujście Welu z lewej strony, za nim most
140,0    po lewej stronie pole biwakowe w Mszanowie
139,8 – Mszanowo, most
137,0 – Nowe Miasto Lubawskie, most; potem w mieście kolejne dwa; miasto z cennym gotyckim kościołem św. Tomasza o bogatym wyposażeniu i dwiema średniowiecznymi bramami miejskimi, w jednej – muzeum
132,5 – Kurzętnik, most; na wzgórzu ruiny zamku małe pole namiotowe
125,4 – mostek drogowy Nielbarku
126,4- wpływ na jeź. w Nielbarku
119,5- pole namiotowe w Szramowie z prawej strony
115,5 – Topiele, most drogi nr 52
109,0 – ujście Brynicy, rzeki stanowiącej od młyna Traczyska niezbyt urozmaicony szlak kajakowy (rzeka uregulowana; 13 km); powyżej młyna rezerwat „Jar Brynicy”.
106.0 – pole namiotowe (prawa strona) wyjście  po kamienistych schodach
100,0 » – Tama Brodzka, ujście Skarlanki
90,1 – Brodnica, most drogowy; cenne zabytkowe miasto: ruiny zamku, gotycki kościół św. Katarzyny, dwie bramy miejskie, resztki ratusza średniowiecznego
89,5 » – ujście Brodnickiej Strugi za wieżą zamkową
87,8 – pole biwakowe z lewej strony
77,1 – ujście Rypienicy
76,7 – biała skarpa po prawej stronie, miejsce wykopalisk (polana) doskonałe miejsce na rozbicie namiotów
67,7 – Pusta Dąbrówka, most drogowy, za mostem po lewej stronie można rozbić biwak.
55,2 – Smólniki, most drogowy przed mostem po lewej stronie możliwość rozbicia biwaku.
45,0 – Golub Dobrzyń,stanica zacisze, most; na wzgórzu zamek znany z turniejów rycerskich, przy rzece gotycka fara, zabytkowa zabudowa
41,1 » – ujście rzeki Ruziec
32,1 – Osada Karbówko
27,2 – Elgiszewo, most drogowy
16,6 – Młyniec, most drogowy
10,9 – Lubicz, jaz, przenoska (funkcjonował tu dawniej wózek szynowy do przewozu kajaków), za nim most drogowy
9,9 – Lubicz, jaz przy młynie, przenoska
6,0 – most autostrady A1
0,8 – Złotoria, dwa mosty, za drugim z p. niewielki skansen, z reguły zamknięty
0,0 » – Złotoria, ujście Drwęcy do Wisły, na lewym brzegu ruiny zamku Kazimierza Wielkiego

Literatura: M. Lityński, J. Goleń, Szlak wodny Drwęcy, Weli i Pojezierza Brodnickiego, Warszawa 2000; E. Sperski, Drwęca i jej dorzecze, Warszawa 1974; B. Jastrzębski, Turystyczne szlaki wodne Polski